Datum van plaatsen: 28-12-2010

Antanas Mockus
Politicus in Colombia pleit voor culturele zelfregulering

Antanas Mockus is een Colombiaans wiskundige, filosoof en politicus. Op 27 december 2010 was hij bij de VPRO te gast bij Raoul Heertje.

In 1991 wordt Antanas Mockus rector van de Nationale Universiteit van Colombia. Daar probeert hij op 28 oktober 1993 een zaal rumoerige studenten college te geven over de invloed van kunst op cultuur. Hij valt even stil, geïrriteerd door het gebrek aan aandacht. Opeens trekt Mockus zijn broek naar beneden, zijn perplexe publiek een wit achterwerk voorschotelend. Dit gebaar kost hem zijn baan als rector. Maar het verandert ook zijn leven. Twee jaar later wordt hij gekozen tot burgemeester van Bogota. Hij zal dat twee termijnen zijn (1995-1997 en 2001-2003), met groot succes. Zo daalt het aantal moorden met bijna 75%. Als onafhankelijke kandidaat maakt hij korte metten met de corruptie en de vriendjespolitiek.

Het zijn zijn stunts die de meeste aandacht trekken. Zo ontslaat hij 3500 corrupte verkeersagenten en huurt vervolgens mime-artiesten in om verkeersovertreders aan te pakken. Mime-spelers als verkeersregelaars, nadruk op opvoeding van burgers en een ‘tel tot 10' campagne tegen geweld lijken bizar, bijna onzinnig in een land als Colombia dat wordt geteisterd door guerrilla's, corrupte politici en de meeste ontvoeringen ter wereld. Mockus wil met creatieve middelen en ongewone acties de holle gewoontes doorbreken en een cultuur bevorderen waarin burgers zelf met elkaar een gezond land creëren. En het werkt: Bogota wordt onder zijn burgemeesterschap een relatief veilige stad, de corruptie neemt af, de misdaadcijfers zijn sterk omlaag gegaan, evenals het aantal verkeersdoden.

Met zijn ringbaardje en idealisme lijkt hij soms weggelopen uit de hippietijd, maar Antanas Mockus is niet zozeer soft als wel dapper in de manier waarop hij zich volkomen oprecht blootgeeft. Onverzettelijkheid combineert hij met het aangaan van een dialoog en een sterke wil om mensen op te voeden tot verantwoord burgerschap. Hij pleit voor culturele zelfregulering. Gekleed in een spandex pak met ‘supercitizen' erop stelt hij het goede voorbeeld door zwerfvuil op te ruimen. Ook organiseert hij ‘Vrouwenavonden' waarin mannen thuis moeten blijven om op de kinderen te passen en de vrouwen gaan feesten. Mockus speelt zelf ook in enkele reclamefilmpjes. Zo staat hij bijvoorbeeld als burgemeester in zwembroekje onder de douche om te laten zien hoe je moet douchen zonder veel water te gebruiken. Voor deze onconventionele politicus draait politiek om opvoeden en niet om oorlog voeren en repressie.
In 2010 doet hij namens de Colombiaanse Groene Partij mee aan de presidentsverkiezingen waarin hij in de tweede ronde verliest van zijn rivaal. De nieuwe Colombiaanse grondwet is een van de speerpunten van zijn campagne als presidentskandidaat. Iedereen moet zich aan de grondwet houden: de guerrilla's, maar ook de weinig transparante politici en politie.

Colombia's grondwet, waar Mockus zelf aan mee heeft geschreven, is een bijzonder en zeer progressief document. Zo heeft de inheemse bevolking uitgebreide territoriale rechten gekregen en het recht op zelfbestuur, tot op dat moment ongekend in Latijns-Amerika. Deze nieuwe Grondwet is ontwikkeld door een breed spectrum van de bevolking, vertegenwoordigd in een breed comité dat de grondwet schreef. Via bijeenkomsten met zeventig delegaties die verschillende groepen van de bevolking representeerden, van zakenmensen, sociale partners, boeren, geestelijken, academici, inheemse leiders tot ex-guerrilla's, werd er aan de nieuwe grondwet geschreven. In 1991 was de ‘Constitución Politica De La República De Colombia De 1991' een feit.

Maar de praktische uitvoering van deze grondwet komt moeizaam tot stand. Veel principes die in de grondwet staan zijn nog niet omgezet in secundaire wetgeving en dus ook niet in de praktijk. Maar de grondwet heeft wel een enorme uitstraling. Voor Mockus vormde zij het speerpunt van zijn campagne tot presidentskandidaat.

Mocus is onderdeel van een beweging van maatschappelijk geëngageerde mensen die de traditionele politiek van Latijns-Ameria zat zijn.